Perspectiefnota
Dirk Vreugdenhil over de perspectiefnota
We bespraken vandaag de perspectiefnota. En in dat woord – perspectief – zit een lading die we vandaag de dag misschien wel meer dan ooit nodig hebben. Perspectief gaat over uitzicht en hoop. Het gaat over de noodzaak om problemen op te lossen waar we nu middenin zitten. Onze samenleving hunkert naar contact, na een periode waarin we verplicht afstand moesten houden tot onze naaste omgeving. Onze natuur zucht onder vervuiling die wij als mensen hebben veroorzaakt. Boeren zijn radeloos omdat de stikstofcrisis elke week alleen maar ingewikkelder lijkt.
En als je in een crisis zit, waar heb je dan het meeste aan? Niet aan achterom kijken en mijmeren dat het vroeger beter was, geen mooie praatjes over een toekomst die onrealistisch lijkt, maar je hebt het meeste aan de mensen om je heen, die er voor je zijn als je ze nodig hebt en je steunen waar dat kan. Dát is de kracht van de samenleving. Als je als individu tegen je eigen grenzen aanloopt, de overheid niet in staat is om de problemen voor je op te lossen, dan heb je juist de mensen om je heen nodig die je verder helpen.
En juist die kracht van de samenleving staat nu onder druk. Zowel aan de rechter als aan de linkerflank van het politieke spectrum zie ik een vorm van individualisme. Er heerst een sterke gedachte dat je hebt gefaald als je niet voor jezelf kan zorgen. De heilige graal van onafhankelijkheid, met als pijnlijke bijwerking een enorme toename van eenzaamheid. En lukt het je toch niet om jezelf te redden, dan is de overheid er om de problemen voor je op te lossen. Nou, we hebben gezien dat ook daar ernstige tekortkoming uit kunnen ontstaan. Denk aan de toeslagenaffaire of de enorme bureaucratisering in de zorg.
Maar tussen het individu en de overheid bevindt zich de samenleving. Als buffer tegen de uitwassen van individualisering en de maakbaarheidsgedachte van de overheid. Echte mensen, die voor elkaar zorgen, omdat dat nu eenmaal in ons zit; ons definieert als gemeenschap. Zorg voor elkaar is geen opgewarmde prak met spruitjeslucht; geen begrip uit het openluchtmuseum, maar relevanter dan ooit om de uitdagingen van de toekomst aan te gaan.
En dat geldt ook voor de overheid. Voor het Gelderse bestuur. We moeten ons bewust zijn van onze eigen beperkingen. Dat is leiderschap: erkennen dat de oplossingen niet alleen van jezelf kunnen komen. Wij kunnen plannen maken, maar we zijn afhankelijk van de samenleving voor de uitvoering daarvan. De tijd dat we alles met een zak geld op konden lossen ligt echt achter ons. We zullen keuzes moeten maken. Pijnlijke keuzes. En juist dan is het van belang om onze eigen grenzen als overheid te kennen.
Dat vraagt van ons ook om te kijken hoe het dan anders kan en moet. En dat begint met hoe we omgaan met elkaar. Onze voorzitter riep vorige maand nog op om zoveel mogelijk buiten dit huis der provincie te komen. De commissaris sloeg de spijker daar wel op de kop. We hebben de dialoog met de samenleving nodig. Als politiek, als bestuur en als ambtelijk apparaat. Geen checklists en digitale invoervelden, maar een gesprek van mens tot mens. Elkaar begrijpen en ruimte zoeken in maatwerk. Eerder noemde ik al het ongelijkheidsprincipe en ik wil daar ook nu weer aandacht aan geven: het is net zo onrechtvaardig om ongelijke gevallen op een gelijke manier te behandelen als wanneer je gelijke gevallen op een ongelijke manier behandelt. Dat is maatwerk. Samen zoeken naar oplossingen op basis van een gesprek, in plaats van verwijzen naar een boek met regels.
Het is wonderlijk he, we roepen als politiek al jaren dat we minder regels willen, maar ook in dit huis slagen we daar voor geen meter in. We maken er alleen maar meer bij. Wij begeven ons in een arena waarin we zoeken naar zekerheid in regels en controle, terwijl deze tijd vraagt om ruimte, vertrouwen en maatwerk.
Laat ik een voorbeeld geven: De PAS-melders: Ze hebben te goeder trouw gehandeld, zich gemeld bij het ministerie om vervolgens via een WOB-procedure geconfronteerd worden met een handhavingsverzoek. Ik begrijp de moedeloosheid die dit oproept en het stelt ons ook voor de vraag: hoe winnen we zo ooit het vertrouwen weer terug? Hun expertise en inzet hebben we heel hard nodig om gezamenlijke doelen te bereiken. Geef dan ook het vertrouwen, zodat ze dit ook daadwerkelijk kunnen doen. Vraag: op welke manier gaat GS om met de handhavingsverzoeken die bij de provincie zijn binnengekomen. Bent u bereid om hierin ook te laten zien dat u werkt vanuit vertrouwen?
Naast de aandacht die de Gelderse natuur verdient, zijn we ook genoodzaakt om te kijken naar de woningmarkt. Woningen zijn onbetaalbaar geworden, met name voor starters. De aankomende generatie jongeren, die vaak al torenhoge schulden heeft bij DUO, heeft niet echt een rooskleuriger vooruitzicht. En dat is zorgelijk, want het biedt álles behalve perspectief. Wat ons betreft is het belangrijk én noodzakelijk om op korte termijn te werken aan een oplossing. Ook daarin is het belangrijk om ruimte te bieden aan maatschappelijke initiatieven, zoals CPO ( collectief particulier opdrachtgeverschap).
Het gaat vandaag ook over Openbaar Vervoer. We mogen trots zijn op het openbare vervoer wat we hebben in Gelderland. En dan gaat het niet alleen om de gele NS-treinen die ook hier over de sporen gaan. Het gaat ook om de buurtbus, waar vrijwilligers zich dag na dag voor inzetten. We zijn blij dat de overheid ook in 2022 weer steun blijft verlenen aan het OV. Een punt wat hierbij wel aandacht verdient, zijn de C-lijnen. En dan met name de potentiële risico’s wanneer ze zouden verdwijnen. Ook dit gaat – in letterlijke zin- om verbinding. De gevolgen voor gemeenschappen in de buitengebieden wanneer deze lijnen zouden verdwijnen blijven dan namelijk niet onopgemerkt.
De perspectiefnota is natuurlijk een opstap richting de begroting in het najaar. En waar begrotingen al snel alleen om geld lijken te draaien, is dat slechts een middel om te bereiken waar we ons hier allemaal voor inzetten: een mooi Gelderland. Om die gedachtegang te benadrukken dienden wij een motie in over waardegeladen economie. Bij het proces voorafgaand aan deze motie was veel ruimte en aandacht voor elkaar, wat goed overleg mogelijk maakte. Dat willen we graag ook hier benoemen, omdat we dat als zeer waardevol zien voor onze onderlinge samenwerking als statenleden.
Deze motie roept op tot de dialoog, die wat ons betreft centraal staat wanneer het gaat om gemeenschappen, in dit geval in de verschillende gebieden van Gelderland. Want elk gebied in Gelderland is weer net iets anders en heeft haar eigen cultuur, maar Gelderland blijft de gemeenschappelijke factor. Vanuit daar de dialoog aangaan en welvaart bespreken vanuit de indicatoren voor brede welvaart is van grote waarde.
Wanneer we achterom kijken met het oog op onze eigen organisatie kunnen we niet om het onderwerp cybersecurity heen. In een wereld van digitalisering, die door corona nog eens versneld is, is het van wezenlijk belang dat we plannen maken voor digitale veiligheid. Zodat we plannen en kaders hebben om structuur aan te brengen in de digitale werkelijkheid en onszelf kunnen beschermen tegen digitale aanvallen. Het is namelijk niet de vraag óf dat gebeurt, maar wanneer. En bovenal: of we er dan klaar voor zijn. We hebben al het beleidsterrein weerbaarheid, en wat ons betreft is de digitale weerbaarheid ook van belang voor onze gemeenschappen, organisaties en beleidsterreinen. Om die reden hebben wij de motie van de VVD ook mede-ingediend.
Perspectief gaat zoals gezegd over de noodzaak om problemen op te lossen waar we nu middenin zitten, over uitzicht en hoop. Wanneer we beginnen te kijken naar wat we als overheid níét op kunnen lossen, kunnen we vanuit daar de verbinding zoeken. Dat vraagt om gesprek, om de moed om lastige keuzes te maken en daar verantwoordelijkheid voor te dragen. Minder krampachtig vasthouden aan regels, en vaker het ongelijkheidsprincipe inzetten. Dat is kwetsbaar en eng, want dan zullen we keer op keer buiten de bestaande kaders moeten durven te denken. Maar het is ook wat ons te doen staat: benut de kracht van gemeenschappen. Alleen op die manier kunnen we écht perspectief bieden.
